Ngửi mùi sơn nhiều có độc không?

Câu trả lời trực tiếp là CÓ, ngửi mùi sơn nhiều chắc chắn có độc. Mùi sơn đặc trưng mà chúng ta thường ngửi thấy trong những ngôi nhà mới sơn không chỉ gây khó chịu mà còn chứa đựng nhiều hóa chất nguy hiểm, chủ yếu là các hợp chất hữu cơ dễ bay hơi (VOCs) và kim loại nặng. Những chất này có thể gây ra nhiều vấn đề sức khỏe từ cấp tính đến mãn tính, đặc biệt ảnh hưởng nghiêm trọng đến các đối tượng nhạy cảm như phụ nữ mang thai, trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ. Bài viết này sẽ phân tích chi tiết các “thủ phạm” chính trong sơn, làm rõ 7 tác hại cụ thể đối với cơ thể và cung cấp những biện pháp phòng tránh, xử lý hiệu quả để bảo vệ sức khỏe cho bạn và gia đình.

Tại sao mùi sơn lại độc? “Thủ phạm” chính gây hại cho sức khỏe

Thành phần của sơn chứa nhiều hợp chất hóa học phức tạp, trong đó một số chất đặc biệt nguy hiểm khi phát tán ra không khí. Việc hiểu rõ những “thủ phạm” này là bước đầu tiên để nhận thức đúng về mức độ nguy hiểm của mùi sơn. Dưới đây là những nhóm chất chính gây độc có trong hầu hết các loại sơn hiện nay.

Hợp chất hữu cơ dễ bay hơi (VOCs) – Kẻ thù vô hình trong không khí

Giải thích VOCs là gì và tại sao chúng lại nguy hiểm

Hợp chất hữu cơ dễ bay hơi (Volatile Organic Compounds – VOCs) là các hóa chất gốc carbon dễ dàng bay hơi ở nhiệt độ phòng, hòa lẫn vào không khí và đi vào hệ hô hấp của con người. Theo Cơ quan Bảo vệ Môi trường Hoa Kỳ (EPA), nồng độ VOCs trong nhà có thể cao hơn ngoài trời từ 2 đến 5 lần, đặc biệt là sau khi sơn. Chúng là nguyên nhân chính gây ra mùi hắc đặc trưng và các triệu chứng tức thời như đau đầu, chóng mặt, kích ứng mắt, mũi, họng.

Liệt kê các VOCs phổ biến trong sơn

Trong sơn chứa hàng trăm loại VOCs khác nhau, nhưng một số chất phổ biến và nguy hiểm nhất bao gồm:

• Toluene: Gây ảnh hưởng đến hệ thần kinh trung ương, gây mệt mỏi, lú lẫn, và có thể gây tổn thương thận, gan nếu tiếp xúc lâu dài.
• Benzen (Benzene): Được Cơ quan Nghiên cứu Ung thư Quốc tế (IARC) xếp vào nhóm 1 – chất gây ung thư cho người. Hít phải benzen trong thời gian dài làm tăng nguy cơ mắc bệnh bạch cầu.
• Xylene: Gây kích ứng mạnh cho mắt và đường hô hấp, gây đau đầu, chóng mặt.
• Formaldehyde: Cũng là một chất gây ung thư tiềm tàng, gây kích ứng đường hô hấp và có thể làm trầm trọng thêm bệnh hen suyễn.

Kim loại nặng nguy hiểm: Chì (Lead) và Thủy ngân (Mercury)

Tác hại của chì và thủy ngân đối với hệ thần kinh và sự phát triển

Chì và thủy ngân là hai kim loại nặng cực độc, dù hiện nay đã bị hạn chế nhưng vẫn có thể tồn tại trong một số loại sơn kém chất lượng hoặc sơn cũ. Chì đặc biệt nguy hiểm cho trẻ em, có thể gây tổn thương não vĩnh viễn, làm suy giảm chỉ số IQ, gây ra các vấn đề về hành vi và học tập. Thủy ngân cũng gây độc cho hệ thần kinh, thận và có thể gây ra các dị tật bẩm sinh nghiêm trọng.

So sánh mức độ độc hại giữa sơn gốc nước và sơn gốc dầu

Sơn gốc dầu thường chứa hàm lượng VOCs cao hơn, mùi hắc hơn và độc hơn

Sơn gốc dầu (sơn alkyd) sử dụng dung môi là hóa chất gốc dầu mỏ, do đó có hàm lượng VOCs rất cao. Loại sơn này có mùi hắc nồng, khó chịu, lâu bay hơi và độc hại hơn đáng kể so với sơn gốc nước. Quá trình khô của sơn gốc dầu chủ yếu là do dung môi bay hơi, giải phóng một lượng lớn VOCs vào không khí.

Sơn gốc nước là lựa chọn an toàn hơn nhưng vẫn cần các biện pháp phòng ngừa

Sơn gốc nước (sơn acrylic, latex) sử dụng nước làm dung môi chính, do đó có hàm lượng VOCs thấp hơn nhiều, ít mùi và thân thiện với môi trường hơn. Tuy nhiên, “ít độc hơn” không có nghĩa là “hoàn toàn không độc”. Sơn gốc nước vẫn chứa một lượng VOCs nhất định và các chất phụ gia khác, vì vậy các biện pháp an toàn như thông gió vẫn là bắt buộc.

Sau khi đã xác định được các tác nhân gây hại, chúng ta sẽ đi sâu vào việc chúng ảnh hưởng đến cơ thể con người như thế nào qua 7 tác hại cụ thể dưới đây.

7 tác hại của mùi sơn gây nhức đầu, kích ứng mắt và hơn thế nữa

Việc hít phải các hóa chất độc hại từ sơn có thể gây ra một loạt các vấn đề sức khỏe, từ những triệu chứng nhẹ, thoáng qua cho đến những tổn thương nghiêm trọng và không thể phục hồi. Dưới đây là 7 tác động tiêu cực chính mà bạn cần phải biết.

1. Tổn thương hệ thần kinh trung ương

Hệ thần kinh là một trong những cơ quan bị ảnh hưởng đầu tiên và nặng nề nhất bởi các dung môi hữu cơ trong sơn.

• Triệu chứng tức thời: Hít phải mùi sơn nồng nặc có thể ngay lập tức gây nhức đầu, chóng mặt, cảm giác lâng lâng, buồn ngủ, mệt mỏi và suy giảm khả năng tập trung.
• Ảnh hưởng lâu dài: Phơi nhiễm kéo dài với các chất như Toluene có thể dẫn đến tổn thương não vĩnh viễn, suy giảm trí nhớ, thay đổi tính cách và các vấn đề về phối hợp vận động.

2. Gây kích ứng hệ hô hấp

Các hợp chất VOCs khi đi vào đường thở sẽ gây kích ứng niêm mạc, dẫn đến các phản ứng viêm.

• Triệu chứng: Các biểu hiện phổ biến bao gồm ho khan, khó thở, cảm giác tức ngực, viêm mũi, đau rát họng.
• Nguy cơ: Đối với những người có tiền sử bệnh hen suyễn hoặc các bệnh hô hấp mãn tính khác, mùi sơn có thể là tác nhân kích hoạt một cơn hen cấp tính, đe dọa tính mạng.

3. Gây kích ứng mắt, da và cổ họng

Hóa chất trong sơn không chỉ xâm nhập qua đường thở mà còn tác động trực tiếp lên các bề mặt cơ thể tiếp xúc với không khí.

• Biểu hiện: Mắt có thể bị đỏ, cay, chảy nước mắt. Cổ họng cảm thấy ngứa và khô rát. Nếu sơn tiếp xúc trực tiếp với da, nó có thể gây ra tình trạng phát ban, mẩn ngứa, viêm da tiếp xúc.

4. Gây ngộ độc cấp tính với triệu chứng buồn nôn, ói mửa

Hiện tượng “say mùi sơn” là một dạng ngộ độc cấp tính khi hít phải nồng độ VOCs quá cao trong một không gian kín. Các dấu hiệu nhận biết sớm bao gồm cảm giác buồn nôn dữ dội, nôn mửa, đau bụng và mất thăng bằng. Trong trường hợp nặng, nạn nhân có thể bị co giật hoặc bất tỉnh.

5. Ảnh hưởng tiêu cực đến gan, thận và hệ tạo máu

Khi các hóa chất độc hại xâm nhập vào máu, chúng sẽ được vận chuyển đến gan và thận để xử lý và đào thải. Việc tiếp xúc thường xuyên tạo ra gánh nặng khổng lồ cho các cơ quan này, có thể dẫn đến suy giảm chức năng gan, tổn thương thận. Các chất như Benzen còn tấn công tủy xương, gây rối loạn quá trình tạo máu.

6. Tăng nguy cơ ung thư khi tiếp xúc trong thời gian dài

Đây là một trong những rủi ro đáng sợ nhất khi tiếp xúc lâu dài với mùi sơn. Các nghiên cứu khoa học đã chứng minh mối liên hệ giữa việc phơi nhiễm với Benzen và Formaldehyde có trong sơn với nguy cơ phát triển các bệnh ung thư, đặc biệt là ung thư máu (bệnh bạch cầu) và ung thư vòm họng.

7. Đặc biệt nguy hiểm cho phụ nữ mang thai và thai nhi

Phụ nữ mang thai là đối tượng cực kỳ nhạy cảm, vì các hóa chất độc hại có thể dễ dàng đi qua hàng rào nhau thai và ảnh hưởng trực tiếp đến sự phát triển của thai nhi. Hậu quả có thể vô cùng nghiêm trọng, bao gồm:

• Nguy cơ: Tăng khả năng sảy thai, sinh non, trẻ sinh ra nhẹ cân, và đặc biệt là các dị tật bẩm sinh liên quan đến hệ thần kinh và các cơ quan khác.

Đối tượng dễ bị tổn thương nhất khi hít phải mùi sơn

Mặc dù mùi sơn độc hại với tất cả mọi người, một số nhóm đối tượng có nguy cơ bị ảnh hưởng sức khỏe cao hơn do hệ miễn dịch, hệ hô hấp hoặc cơ chế thải độc của cơ thể yếu hơn. Việc nhận diện các nhóm này giúp chúng ta có biện pháp bảo vệ phù hợp và ưu tiên.

• Phụ nữ mang thai và thai nhi: Như đã đề cập, đây là nhóm đối tượng nguy cơ cao nhất do hóa chất có thể gây ra những tổn thương không thể phục hồi cho thai nhi.
• Trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ: Hệ hô hấp và hệ thần kinh của trẻ chưa phát triển hoàn thiện, cơ thể nhỏ bé nên cùng một nồng độ hóa chất sẽ gây tác động lớn hơn nhiều so với người lớn.
• Người cao tuổi và người có bệnh nền: Những người mắc các bệnh mãn tính như hen suyễn, bệnh phổi tắc nghẽn mãn tính (COPD), bệnh tim mạch có hệ miễn dịch suy yếu, dễ bị các triệu chứng nặng hơn khi hít phải mùi sơn.
• Thợ sơn và công nhân xây dựng: Đây là nhóm phơi nhiễm nghề nghiệp, tiếp xúc với mùi sơn hàng ngày trong thời gian dài, làm tăng nguy cơ mắc các bệnh mãn tính và ung thư.

Biện pháp an toàn quan trọng: từ thông gió đến dùng khẩu trang bảo hộ

Phòng bệnh hơn chữa bệnh. Thay vì đợi đến khi có triệu chứng mới xử lý, hãy chủ động áp dụng các biện pháp an toàn ngay từ đầu để giảm thiểu tối đa việc hít phải hóa chất độc hại. Đây là những nguyên tắc vàng bạn cần tuân thủ.

Đảm bảo thông gió tối đa là nguyên tắc vàng

Đây là biện pháp quan trọng, đơn giản và hiệu quả nhất. Mục đích là để pha loãng nồng độ VOCs trong không khí và đẩy chúng ra ngoài càng nhanh càng tốt.

• Mở tất cả cửa sổ, cửa chính, cửa thông gió trong suốt quá trình sơn và duy trì liên tục ít nhất 2-3 ngày sau khi sơn xong.
• Sử dụng quạt máy, đặc biệt là quạt thông gió, để hướng luồng không khí từ trong nhà thổi ra ngoài, tạo ra sự đối lưu không khí hiệu quả.

Sử dụng đúng loại khẩu trang bảo hộ và trang bị cá nhân

Nhiều người lầm tưởng rằng khẩu trang y tế có thể bảo vệ họ khỏi mùi sơn. Thực tế, khẩu trang y tế thông thường chỉ có tác dụng lọc bụi, không thể ngăn được các phân tử hóa chất và VOCs.

• Khẩu trang chuyên dụng: Cần sử dụng mặt nạ phòng độc hoặc khẩu trang có bộ lọc than hoạt tính (chuẩn N95 hoặc P95 kèm lớp than hoạt tính) để hấp thụ hiệu quả các hợp chất hữu cơ.
• Trang bị khác: Nên đeo kính bảo hộ để tránh sơn và hơi hóa chất bay vào mắt, cùng với găng tay để bảo vệ da.

Lựa chọn các loại sơn an toàn, ít độc hại

Thị trường hiện nay có nhiều dòng sản phẩm được cải tiến để an toàn hơn cho sức khỏe người tiêu dùng.

• Ưu tiên chọn sơn gốc nước thay vì sơn gốc dầu.
• Tìm kiếm các sản phẩm có nhãn chứng nhận an toàn, ghi rõ “Low VOCs” (Hàm lượng VOCs thấp) hoặc “Zero VOCs” (Không chứa VOCs).
• Đọc kỹ bảng thành phần để đảm bảo sản phẩm không chứa các kim loại nặng độc hại như chì và thủy ngân.

Cách khử mùi sơn trong nhà nhanh và hiệu quả

Ngay cả khi đã thông gió tốt, mùi sơn vẫn có thể tồn tại trong vài ngày. Bạn có thể áp dụng thêm các phương pháp sau để đẩy nhanh quá trình khử mùi:

• Nguyên liệu tự nhiên: Đặt các bát chứa than hoạt tính, bã cà phê, giấm ăn, hoặc vỏ cam, chanh ở nhiều góc phòng. Bạn cũng có thể cắt dứa (thơm) thành nhiều lát hoặc bổ đôi củ hành tây để trong phòng, chúng có khả năng hấp thụ mùi rất tốt.
• Thiết bị hiện đại: Sử dụng máy lọc không khí có màng lọc HEPA để loại bỏ các hạt bụi sơn và màng lọc than hoạt tính để hấp thụ VOCs và khử mùi hiệu quả.

Xử lý đúng cách khi bị say mùi sơn gây chóng mặt, buồn nôn

Nếu không may bạn hoặc người thân có dấu hiệu ngộ độc mùi sơn, điều quan trọng là phải hành động nhanh chóng và đúng cách. Hãy bình tĩnh và thực hiện theo các bước sau:

• Bước 1: Ngay lập tức rời khỏi khu vực có mùi sơn. Đây là bước quan trọng nhất để ngăn chặn việc tiếp tục hít phải hóa chất.
• Bước 2: Di chuyển đến nơi có không khí trong lành, thoáng đãng. Hãy ra ngoài trời hoặc đến một phòng khác có không khí sạch.
• Bước 3: Uống nhiều nước hoặc nước chanh. Nước giúp cơ thể tăng cường quá trình trao đổi chất và đào thải độc tố ra ngoài.
• Bước 4: Đến gặp bác sĩ nếu các triệu chứng không giảm. Nếu tình trạng chóng mặt, buồn nôn không thuyên giảm hoặc xuất hiện các triệu chứng nghiêm trọng hơn như khó thở, tim đập nhanh, co giật, mất ý thức, cần đến ngay cơ sở y tế gần nhất để được cấp cứu kịp thời.

Giải đáp các câu hỏi thường gặp về mùi sơn độc hại

Dưới đây là câu trả lời cho một số thắc mắc phổ biến liên quan đến sự an toàn khi tiếp xúc với mùi sơn, giúp bạn có cái nhìn toàn diện hơn.

Mùi sơn trong nhà mới bao lâu thì hết độc và an toàn để vào ở?

Mùi sơn nồng nặc nhất sẽ giảm dần sau khoảng 2-3 ngày nếu được thông gió tốt. Tuy nhiên, quá trình “off-gassing” (giải phóng VOCs ở nồng độ thấp) có thể kéo dài hàng tuần, thậm chí hàng tháng. Để an toàn, đặc biệt với gia đình có trẻ nhỏ và bà bầu, nên đợi ít nhất 1-2 tuần sau khi sơn và đảm bảo nhà cửa hoàn toàn hết mùi mới chuyển vào ở.

Bà bầu và trẻ sơ sinh ngửi mùi sơn có nguy hiểm hơn người lớn không?

Có, nguy hiểm hơn rất nhiều. Như đã phân tích, hệ miễn dịch và các cơ quan của thai nhi và trẻ sơ sinh chưa hoàn thiện, khiến họ trở nên cực kỳ nhạy cảm với các hóa chất độc hại, có thể gây ra những hậu quả nghiêm trọng và lâu dài cho sự phát triển.

Sơn “không mùi” có đồng nghĩa với “không độc” không?

Không. Sơn “không mùi” hoặc “ít mùi” thường có hàm lượng VOCs thấp hơn, nhưng không có nghĩa là chúng hoàn toàn không chứa chất độc. Nhiều hóa chất nguy hiểm không có mùi nhưng vẫn có thể bay hơi và gây hại. Vì vậy, hãy luôn đọc kỹ thành phần và áp dụng các biện pháp an toàn ngay cả khi dùng sơn không mùi.

Đeo khẩu trang y tế thông thường có giúp chống lại mùi sơn không?

Không. Khẩu trang y tế được thiết kế để ngăn giọt bắn và lọc các hạt bụi lớn, nó không có khả năng lọc các phân tử hóa chất và VOCs có kích thước siêu nhỏ. Để bảo vệ hiệu quả, bạn cần dùng mặt nạ phòng độc hoặc khẩu trang chuyên dụng có lớp lọc than hoạt tính.

Có những loại cây trồng nào giúp hấp thụ bớt hóa chất từ sơn không?

Một số loại cây trồng trong nhà đã được NASA nghiên cứu và chứng minh có khả năng hấp thụ các chất độc trong không khí. Bạn có thể đặt các loại cây như Lưỡi Hổ, Lan Ý, Trầu Bà, Thường Xuân trong nhà sau khi sơn để hỗ trợ làm sạch không khí. Tuy nhiên, đây chỉ là biện pháp hỗ trợ, không thể thay thế việc thông gió.

Kết luận

Tóm lại, câu trả lời cho câu hỏi “ngửi mùi sơn nhiều có độc không” là một lời khẳng định chắc chắn: CÓ. Việc hít phải mùi sơn trong thời gian dài tiềm ẩn nhiều rủi ro sức khỏe nghiêm trọng do sự hiện diện của các hợp chất hữu cơ dễ bay hơi và kim loại nặng. Những hóa chất này có thể gây tổn thương từ hệ thần kinh, hệ hô hấp đến các cơ quan nội tạng và làm tăng nguy cơ ung thư.

Tuy nhiên, bạn hoàn toàn có thể tạo ra một không gian sống mới đẹp đẽ mà vẫn đảm bảo an toàn bằng cách áp dụng các biện pháp phòng tránh cốt lõi: luôn đảm bảo thông gió tối đa, sử dụng đúng trang bị bảo hộ cá nhân như khẩu trang than hoạt tính, và ưu tiên lựa chọn các loại sơn an toàn, ít VOCs. Việc đặt sức khỏe của bản thân và gia đình lên hàng đầu trong mọi quyết định sửa chữa, xây dựng nhà cửa chính là sự đầu tư thông minh nhất cho một cuộc sống hạnh phúc và bền vững.